Türkiye’de emeklilik sistemi yeniden değişecek. Bugünkü sistemde 4 çalışana bir emeklinin düşmesi gerekirken 1.8 çalışına bir emekli düşüyor. Bu dengenin bozulması emekli aylıklarının daha az ödenmesine neden oluyor. 3 bin 600 prim günü olanla 9 bin prim günü olan Bağ-Kurlu neredeyse aynı maaşı alıyor. Yeni emeklilik sisteminde böyle sorunların çözülmesi bekleniyor.
Prim gününe göre emekli maaşı yolda!
Emekli maaş hesabı bazı adaletsizliklerin ortadan kaldırılması için sil baştan değişecek. Enflasyon rakamlarının yıldan yıla değişiminden kaynaklı emekli maaş hesaplamalarında yüzde 35’e kadar fark ortaya çıkıyor. 1999 öncesi farklı, 1999-2008 arasında farklı sistem uygulanıyor.
2008’den sonra ise katsayı yeniden değişiyor. Böylelikle SSK VE Bağ-Kur emeklileri için 3 farklı hesaplama ortaya çıkıyor. Bu durumların ortadan kalkması için sistem yeniden ele alınacak. İşte milyonları ilgilendiren detaylar
EMEKLİ MAAŞ HESABI 6 MADDEYE GÖRE BELİRLENİYOR
Türkiye’de emekli maaş hesabı karma bir sisteme göre yapılıyor. Bu da emekli maaş hesabı farklı rakamların ortaya çıkmasına neden oluyor.
Maaş hesabında kullanılan parametreler şunlar:
*Sigortalının çalışırken ödediği primler (SPEK: Sosyal Güvenlik Prime Esas kazanç)
*Üç dönem için aylık bağlama oranları
*Önceki yılın güncelleme katsayısı
*Önceki yılın enflasyon oranı
* Önceki yıl büyümenin yüzde 30’u
*İçinde bulunulan yılın enflasyon artışları
EMEKLİ MAAŞI YÜZDE 30 DÜŞEŞECEK
Sabah’tan Faruk Erdem’in haberine göre, enflasyon rakamlarının yıldan yıla değişimi de emekli maaşları arasında adaletsizliğe neden oluyor.
Enflasyon rakamlarının düştüğü yıllarda daha az aylık bağlanıyor. 2022 yılında aylık talebinde bulunanlara 2021 yılında aylık talebinde bulunanlara göre yaklaşık olarak % 17 oranında daha yüksek aylık aldı.
Buna benzer bir durum 2024-2025 yılları arasında da gerçekleşecek. Bu yıl aylık talebinde bulunanlar 2025’de dilekçe verenlere göre yüzde 30-35 daha fazla aylık alabilecek.
Bu durumun ortaya çıkmasının nedeni ise 5510 sayılı Kanunda düzenlenen aylık hesaplama yöntemi. Buna göre, prim gün sayısı ile yıllık prime esas kazanç aynı olsa bile yılın ilk ayı ve son ayı arasında fark ortaya çıkacak.
KATSAYI SORUNU ORTADAN KALKMALI
Emekli maaşları hesaplanırken 1999 öncesi, 1999-2008 arası ve 2008 sonrası olmak üzere 3 farklı tarihe göre yapılıyor. Bu hesaplamalar üç ayrı kanuna göre yapılıyor.
Dolayısıyla çok değişken olmayan güncelleme katsayısı ve aylık bağlama oranıyla tek bir hesaplama yapılabilir. Böylece çok prim ödeyenin ve çok çalışanın daha yüksek maaş aldığı bir sistem ortaya çıkabilir. Bu sistem emekli olmayı değil çalışmayı da teşvik edecektir.
ÇOK ÇALIŞANLA AZ ÇALIŞAN AYNI MAAŞI ALIYOR
İkinci sorun ise taban maaşın hemen üstünde aylığı olanlar açısından yaşanıyor. Örneğin bugün 12.500 TL olan taban maaşın hemen üstünde 13-15 bin bandında aylık alan çok sayıda emekli var.
Bakıldığında 3.600 gün prim ödemiş, ya da düşük kazanç bildirmiş bir emekli ile, daha çok çalışmış daha yüksek prim ödemiş bir emekli arasında aylık farkı hemen hemen hiç kalmıyor.
EMEKLİ MAAŞ HESABI İÇİN SORUNLAR NASIL ÇÖZÜLECEK?
*Aylık bağlama sistemi üçlü karma yapıdan kurtarılmalı, tek oran ve güncelleme ile sadeleşmelidir.
*Taban maaş uygulaması olumlu olsa da yeni sorunlara yol açmaktadır. Çok çalışıp yüksek prim ödeyen sigortalıların yüksek emekli aylığı almasını sağlayacak sistem emekliliği değil çalışmayı teşvik edecek, kayıt dışılığı da önleyecektir
*Belirlenecek ortalama bir güncelleme katsayısı iki yıl arasında emekli olanların aylık farklılıklarını da ortadan kaldıracaktır.
* 6 aylık enflasyon kadar yapılan artışlar yerine yer ay bir önceki ayın enflasyonu kadar yapılacak artış, emekli aylıklarındaki erimeyi önleyeceği gibi, refah payı gibi tartışmaları ortadan kaldıracak, değişen güncelleme katsayısı sorununu da çözecektir.
