Çocukların yalan söyleme davranışı, gelişim dönemlerine ve çevresel faktörlere bağlı olarak farklı nedenlerden kaynaklanabiliyor. Uzman Klinik Psikolog Müjde Yahşi, çocukların neden yalan söylediğine dair önemli açıklamalarda bulundu.
Uzman Klinik Psikolog Müjde Yahşi: “Çocuklar Neden Yalan Söyler?”
Yaşamın ilk beş yılında çocukların gerçek ile hayali ayırt etme yetisinin tam gelişmediğini belirten Yahşi, bu dönemde söylenen yalanların aslında hayal gücünün bir ürünü olduğunu ifade etti. Örneğin; 3 yaşındaki bir çocuğun, abisini örnek alarak okula gittiğini söylemesi ve buna dair hikâyeler uydurması, gerçek anlamda bir yalan değil, hayal dünyasının doğal bir yansımasıdır.
Ancak çocuk 6 yaşını doldurmasına rağmen yalan söylemeye devam ediyorsa, bu durum bir alışkanlık haline gelmiş olabilir. Yahşi, 8 yaşındaki bir çocuğun ödev yapmadığı halde yaptığını iddia etmesi ya da öğretmenine kitaplarını evde unuttuğunu söylemesi gibi davranışların, yalanın alışkanlık haline geldiğini gösterdiğini ifade etti.
Yalanı alışkanlık haline getiren çocuklarda iki önemli kişilik özelliği öne çıkıyor: kendini kontrol edememe ve aşırı bencillik. Bu özelliklerin oluşmasında, çocuğun ailesiyle olan sağlıksız ilişkileri ve yetersiz eğitimsel koşullar belirleyici rol oynuyor.
Yalan söylemeyi tetikleyen dört temel duygu ise aşağılık duygusu, suçluluk duygusu, saldırganlık ve kıskançlık. Yahşi, çocuğun sürekli başkalarıyla kıyaslanmasının, hatalarının sık sık yüzüne vurulmasının, merak ettiği şeyleri keşfetmesinin engellenmesinin ve kıskançlık duygusunun yanlış yönlendirilmesinin, çocuğu yalana itebileceğini belirtti.
Ergenlik döneminde ise yalanın içeriği değişiyor. Ergenler, sosyal ilişkileri korumak adına “beyaz yalanlar” söyleyebiliyor. Arkadaşını kırmamak için olumlu yorumlarda bulunmak ya da gönül almak amacıyla söylenen yalanlar bu kapsama giriyor.
Çocukların yalan söylemesinin iki temel nedeni olduğunu belirten Yahşi, bunları korku ve baskı ile taklit ve model alma olarak sıraladı. Anne ya da babanın baskı kurarak çocuğu itirafa zorlaması ya da cezalandırma korkusu, çocukta yalana yönelmeye neden olabiliyor. Öte yandan, ebeveynin yalan söylediğine şahit olan çocuk da bu davranışı model alarak yalan söylemeye başlayabiliyor.
Yahşi, yalan söylemeyen çocukların ortak özelliklerinin başında olumlu benlik algısı, güven temelli ilişkiler, yeterince sevgi, ilgi ve şefkat görmeleri olduğunu vurguladı. Bu çocukların aynı zamanda milli, manevi ve ahlaki değerlerle yetiştirildiklerinde daha dürüst bireyler haline geldiklerini belirtti.
Ebeveynlere de önemli tavsiyelerde bulunan Yahşi, anne babaların önce kendi tutumlarını gözden geçirmeleri gerektiğini, çocuklara doğru söylemenin önemini gelişim düzeylerine uygun şekilde anlatmaları gerektiğini ifade etti. Ayrıca, gerçeği söyletmek için ödül ya da ceza yönteminden kaçınılması gerektiğini vurguladı. Çocukların sosyalleşmelerine olanak tanınması, grup ve kurum bağlılıklarının teşvik edilmesi, vatan, millet, manevi ve ahlaki değerlerin çocuklara kazandırılması gerektiğini sözlerine ekledi.
Menekşe İrem Çolak / Büyük Sivas Haber
