Sivas, tarihi mirası ve vakıf eserleriyle dikkat çeken önemli şehirlerimizden biri olma özelliğini koruyor. Bu önemli eserlerden biri de, 16. yüzyılda inşa edilen ve halk arasında “Ali Ağa Camii” olarak bilinen Behram Paşazade Mustafa Bey Camii’dir.
Sivas’ın Tarihi Mirası: Ali Ağa Camii
Osmanlı döneminde Diyarbakır, Bağdat ve Rumeli Beylerbeyi olarak görev yapmış olan Behram Paşa’nın oğlu Mustafa Bey tarafından Hicri 998 / Miladi 1589 yılında yaptırılan bu cami, kare planlı mimarisi ve sağlam kesme taş işçiliğiyle dikkat çekiyor. Caminin kubbesi ise tuğla malzeme kullanılarak inşa edilmiştir. Batı cephesinin kuzey ucunda bulunan iki kitabe, caminin geçmişine dair önemli bilgiler sunmaktadır.
Caminin günümüzde halk arasında “Ali Ağa Camii” olarak anılmasının ilginç bir hikâyesi bulunmaktadır. Rivayete göre, caminin inşasının ardından Mustafa Bey, akşam namazına gelen cemaati konağına davet etmek için kâhyası Ali Ağa’yı görevlendirir. Namaz sonrası cemaatin içinde yalnızca üç kişi, imamın okuduğu sureyi hatırlayabilmiştir. Bu duruma hayret eden Mustafa Bey, caminin “Ali Ağa Camii” olarak anılmasını emretmiştir.
Bu vakıf eseri, Osmanlı döneminden günümüze ulaşan ve birçok kez restorasyon gören kıymetli bir yapı olarak varlığını sürdürmektedir. 1956, 1990, 1997, 2005 ve 2018 yıllarında onarım gören cami, Sivas’ın kültürel ve tarihi dokusunu koruyan önemli eserlerden biri olmaya devam etmektedir.
Sivas’ta tarihi eserleri koruma ve gelecek nesillere aktarma çalışmaları kapsamında, Ali Ağa Camii’nin de vakıf eserleri arasında özel bir yer tuttuğu vurgulanmaktadır. Bu tür tarihi yapılar, kentin kimliğini yaşatmada ve turizm potansiyelini artırmada büyük bir öneme sahiptir.
İNGİLİZCE TANITIM
ALI AGA (EFFENDI) MOSQUE
998 AH / AD 1589
(Behrampashazade Mustafa Bey Foundation)
Ali Aga (Effendi) Mosque was built by Mustafa Bey, in 998 AH / AD 1589. Behram Pasha was an Ottoman statesman educated in the Enderun School and was initially the governor of Baghdad and later Rumelia.
He is the one who had the Behram Pasha Inn and Kurşunlu Turkish Bath built in Sivas. Although it is certain from the epigraph of the mosque that Mustafa Bey had it built, the mosque is publicly known as “Ali Aga Mosque.” One day after the mosque was completed, Mustafa Bey asked Ali Aga, his butler, to invite the evening congregation at the mosque to his mansion.
Ali Aga asked the congregation leaving the mosque which surahs were recited by the imam, and only three people were able to answer it. Upon seeing fewer people than he expected, Mustafa Bey asked if they were the whole congregation. Ali Aga told him that there were many people, but only three persons were able to know which surahs the imam recited in the prayer. Being pleased with this response, Mustafa Bey ordered that the mosque be named after “Ali Aga Mosque.” That is why the mosque is called so.
The main walls of the mosque, which has a square plan, are made of smooth face stone, and the dome is covered with bricks. At the end of the mosque’s north side are two epigraphs written in thuluth calligraphy. The one in the upper part belongs to the water fountain, which does not exist today. The epigraph indicates the year 999 AH / AD 1590 according to abjad calculation.
The second epigraph with two lines reads as follows:
“This mosque was built by Mustafa Bey, the son of Behram Pasha, in 998 AH / AD 1589.”
The mosque was restored in 1956, 1990, 1997, 2005, and 2018.
ARAPÇA TANITIM
جامع علي آغا (أفندي)
أنشأ هذا المسجد مصطفى بك، بن بهرام باشا سنة ٩٩٨ هـ/ ١٥٨٩ م، وتلقى بهرام باشا علومه في مدرسة أندرون، ثم تولى الوظيفة البكلربكية “كبير أمراء مقاطعة ديار بكر”، وبعدها في الدولة العثمانية ثم بعد ذلك تولى في منطقة البلقان (رومليا)، وفي سيفاس بنى خان بهرام باشا (بيت القوافل)، وحمام قورشونلو.
رغم أنه تبين من الكتابة المنقوشة على المسجد أن الذي بناه هو مصطفى بك، فإن المسجد يشار إليه باسم “جامع علي آغا” بين أهالي المنطقة وذاك بسبب قصة متناقلة في الروايات. فبعد يوم من الانتهاء من بناء المسجد، طلب مصطفى بك من خادمه علي آغا دعوة المصلين المتواجدين في المسجد إلى منزله للعشاء، وعندما وصل علي آغا إلى الخارج من المسجد، سأل الجماعة عن أسماء السور التي قرأها الإمام، ولم يستطع الجواب إلا ثلاثة أشخاص فقط.
فاستغرب مصطفى بك بسبب انخفاض الثلاثة فقط من عدد الجماعة: “هل هؤلاء فقط؟!”، فقال علي آغا أن عدد الجماعة كان أكثر من ذلك، ولكن لم يعرف السورة التي قرأها الإمام إلا هؤلاء الثلاثة فقط. فنظرًا لهذه الحالة، أمر مصطفى بك بتسمية المسجد باسم “علي آغا”. وهكذا سُبب تسمية هذا المسجد.
مخطط المسجد المربع مبني من الحجر المصقول، وقبته مبنية من الطوب، في حين في نهاية الطرف الشمالي يوجد نقشان مكتوبان بحروف الثلث، أحدهما يخص نافورة المياه التي لم تصل إلى زماننا الحالي. تبيّن تلك الكتابة بحسب أبجد الحساب إلى ٩٩٩ هـ / ١٥٩٠ م.
والشقلبة تحت الجزء الأول من الكتابة بسطرين كتب فيها:
“بُني هذا المسجد زاده مصطفى بك سنة ٩٩٨ هـ / ١٥٨٩ م”.
تم ترميم ذلك المسجد في سنوات ١٩٥٦، ١٩٩٠، ١٩٩٧، ٢٠٠٥، و٢٠١٨ م.
Menekşe İrem Çolak / Büyük Sivas Haber
